Η επική μάχη της Πελαγονίας και κάποια γεγονότα πριν

Δύο βυζαντινά σημεία στον πλανήτη, προσπαθούν να ισχυροποιηθούν και να ανακτήσουν το θρόνο της Βασιλεύουσας, με πολλές όμως συγκρούσεις μεταξύ τους. Ο Ιωάννης Γ’ Δούκας Βατάτζης που έχει προσπαθήσει πολύ και έχει καταφέρει πολλά, κάποια στιγμή πεθαίνει, όπως και ο Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας που ήταν ιδιαίτερα ικανός και φιλόδοξος. Μετά το θάνατο του Βατάτζη στο θρόνο της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας ανεβαίνει ο γιος του Θεόδωρος Β’ Λάσκαρης. Στο Δεσποτάτο της Ηπείρου είναι ο Μιχαήλ Β’ Κομνηνός Δούκας. Ο Μιχαήλ Β’ Κομνηνός Δούκας έφερε πολλά προβλήματα στις σχέσεις με την Αυτοκρατορία της Νίκαιας, τα οποία προσπάθησε να γεφυρώσει η σύζυγός του Θεοδώρα Πετραλείφα. Η Θεοδώρα Πετραλείφα, η οποία ήταν μια σπουδαία γυναίκα, με έναν ξεχωριστό δύσκολο βίο, στάθηκε επάξια στο πλευρό του Μιχαήλ παρά τα προβλήματα που της δημιούργησε. Μάλιστα άφησε ιστορικά γραπτά για όλα τα σημαντικά γεγονότα εκείνης της περιόδου, και άφησε πίσω της μεγάλο φιλανθρωπικό έργο επίσης. Κάποια στιγμή θα εστιάσω στην ιστορία αυτής της γυναίκας που η ζωή της μοιάζει με παραμύθι. Κυρίως εξ’ αιτίας του Μιχαήλ. Συνήθως οι γάμοι μεταξύ δυνάμεων έπαιζαν μεγάλο ρόλο, στα παιχνίδια της εξουσίας, με τη λογική πως είτε υπήρχαν περίοδοι ειρήνης, είτε υπήρχε η προοπτική ένωσης δυνάμεων, αλλά και η παγίδα δέσμευσης και αποδυνάμωσης της μιας από τις δύο πλευρές. Εδώ στις δύο Βυζαντινές πλευρές οι κτήσεις και από τις δύο πλευρές είχαν φτάσει να έχουν σημεία με κοινά ας πούμε όρια, οπότε η αναμέτρηση ήταν αναπόφευκτη. Ο Ιωάννης Γ’ Δούκας Βατάτζης πριν πεθάνει, είχε ζητήσει αρραβώνα μεταξύ της εγγονής του Μαρίας και του γιου του Μιχαήλ και της Θεοδώρας, του Νικηφόρου. Οι γάμοι κανονίστηκαν το 1256, δυο χρόνια μετά το θάνατο του Βατάτζη. Εδώ λοιπόν από την πλευρά του θεόδωρου Β’ Λάσκαρη, αποκαλύπτεται πως το να παντρέψει την κόρη του Μαρία, αποτελούσε το τρίτο και χειρότερο σενάριο. Ήθελε να δεσμεύσει και να εκβιάσει την άλλη πλευρά. Κρατάει όμηρο τη Θεοδώρα και τον Νικηφόρο στη διαδρομή για τη Νίκαια, που θα τελούνταν οι γάμοι, και την εξαναγκάζει να συμφωνήσει πως το Δυρράχιο και τα Σέρβια είναι ανταλλάγματα γάμου. Φυσικά αυτό δεν το κανονίζει η Θεοδώρα. Θα υποκύψει ο Μιχαήλ διότι κινδυνεύουν οι δικοί του άνθρωποι. Κι έτσι μετά το γάμο Νικηφόρου με τη Μαρία και την αποδοχή του ως Δεσπότη από τον Θεόδωρο, ο Μιχαήλ έχει νέα σχέδια για το πώς πρέπει να αντιμετωπίσει αυτό το αιφνιδιαστικό χτύπημα. ‘Ερχεται λοιπόν σε συνεργασία με τον Μανφρέδο της Σικελίας και τον Γουλιέλμο Βιλλεαρδουίνο ηγεμόνα του Πριγκηπάτου της Πελοποννήσου. Η Θεοδώρα σε αυτά τα δύο βασίλεια κανονίζει γάμους με τις κόρες της Ελένη και Άννα. Έτσι ισχυροποιείται ο δεσμός της συμμαχίας μεταξύ των τριών. Ο Θεόδωρος Β’ Λάσκαρης πεθαίνει το 1258, και ανεβαίνει στο θρόνο της Νίκαιας ο Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος. Ο Μιχαήλ της Ηπείρου, έχοντας συνάψει τις δυο συμμαχίες δε σέβεται διόλου την υπόσταση του Μιχαήλ της Νίκαιας. Νιώθει αρκετά δυνατός πως μπορεί να τον παρακάμψει, και να είναι αυτός ο Αυτοκράτορας των Ρωμαίων. Η αναμέτρηση είναι αναπόφευκτη κι έτσι το 1259, έχουμε την μάχη της Πελαγονίας. Για αυτή τη μάχη προετοιμάστηκε καλά ο Μιχαήλ Παλαιολόγος. Συγκέντρωσε μεγάλο στρατό με Βυζαντινούς αλλά και πολλούς μισθοφόρους, τον οποίο ηγήθηκε ο αδερφός του Ιωάννης Παλαιολόγος, ένας πολύ καλός στρατάρχης. Ο Μιχαήλ της Ηπείρου είχε στρατοπεδεύσει στην Καστοριά με Σικελούς και Φράγκους ιππότες των συμμάχων του, και τον ίδιο τον Βιλλεαρδουίνο της Πελοποννήσου στο πλευρό του. Το στρατηγικό σχέδιο του Ιωάννη αποδείχθηκε άριστο. Έπιασε τους λόφους με τμήματα του ισχυρού στρατού ώστε να μην κουραστούν, και προωθούσε σε μάχη στις πεδιάδες της περιοχής τους ελαφρά εξοπλισμένους στρατιώτες και τοξοβόλους. Όπως είχαν αντιπαρατεθεί στο πεδίο μάχης, με αυτό τον τρόπο, κούρασε τους αντιπάλους, και καθώς ήταν συμμαχία από πολλές πλευρές, πάνω στην κούραση επήρθε και η διαφωνία για το πώς έπρεπε να δράσουν. Οι Λατίνοι από ένα σημείο κι έπειτα, προσπαθούσαν να δείξουν την υπεροχή τους στον Μιχαήλ, με αποτέλεσμα αυτός με τον γιο του Νικηφόρο να εγκαταλείψουν το πεδίο της μάχης. Οπότε έμεινε μόνος ο Βιλλεαρδουίνος με το στρατό του και τον στρατό των Σικελών να αντιμετωπίσει τον Παλαιολόγο. Πολλοί από τους Ηπειρώτες φοβούμενοι την καταστροφή και βλέποντας την αλλαζονεία του Βιλλεαρδουίνου, αυτομόλησαν. Οπότε η πλευρά της Νίκαιας απόκτησε επιπλέον στρατό. Η σύγκρουση ήταν σφοδρή. Αρχικά φάνηκε να υπερέχουν οι Λατίνοι. Όμως το ιππικό του Ιωάννη τους περικύκλωσε και μαζί με το πεζικό κατατρόπωσε τους Λατίνους ιππότες. Αυτό τρόμαξε και το πεζικό των Λατίνων, που τράπηκε σε φυγή. Ακολούθησε καταδίωξη μέχρι τον Πλαταμώνα. Οι Λατίνοι σε συντριπτική πλειοψηφία όσων έζησαν, μαζί με τον Βιλλεαρδουίνο και άλλους ευγενείς πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Ο Ιωάννης συνέχισε την πορεία προς τα κάτω, ελευθερώνοντας περιοχές από την Λατινική κυριαρχία και ο Μιχαήλ Παλαιολόγος άρχισε να ζητάει ως λύτρα για την απελευθέρωση των ευγενών τρία κάστρα μεγάλης στρατηγικής σημασίας. Της Μάνης , της Μονεμβασιάς και του Μυστρά. Η Φράγκικη κυριαρχία στην πελοπόννησο πλησιάζει στο τέλος της. Ο Μιχαήλ Β’ Κομνηνός Δούκας είχε καταφύγει στη Λευκάδα και σχεδίαζε την επάνοδό του. Κοιτώντας προσεκτικά τα γεγονότα, βλέπουμε τους αστάθμητους παράγοντες να καθορίζουν τις εξελίξεις. Σε αυτή την περίπτωση όλα εξελίχθηκαν προς το όφελος των βυζαντινών. Ο Μιχαήλ Β' αποχωρώντας είτε βάσει σχεδίου, είτε όχι, βοήθησε την Αυτοκρατορία. Δεν ξέρουμε αν τάχθηκε στην πλευρά του Ιωάννη Παλαιολόγου από τη στιγμή που είδε τον Βιλλεαρδουίνο να παίρνει την κατάσταση στα χέρια του. Το οτι πολλοί από τον στρατό του αυτομόλησαν στο στρατόπεδο της Νίκαιας ίσως είναι ένα δείγμα. Εξάλλου οι συμμαχίες σε τέτοιες περιπτώσεις φτιάχνονται και λύνονται με μεγάλη ευκολία.

Στις παραπάνω φωτογραφίες απεικονίζονται η Θεοδώρα Πετραλείφα, η οποία ανακυρήχθηκε οσία, ο Μιχαήλ Β' Κομνηνός Δούκας, Ο Γουλιέλμος Β' Βιλλεαρδουίνος, και ο νικητής της μάχης της Πελαγονίας Ιωάννης Παλαιολόγος