Κωνσταντίνος Καβάφης για την Άννα Κομνηνή
«Στον πρόλογο της Αλεξιάδος της θρηνεί, για την χηρεία της η Άννα Κομνηνή. Εις ίλλιγον είν’ η ψυχή της. «Καὶ ῥείθροις δακρύων» μας λέγει «περιτέγγω 5 τοὺς ὀφθαλμούς..... Φεῦ τῶν κυμάτων» της ζωής της, «φεῦ τῶν ἐπαναστάσεων». Την καίει η οδύνη «μέχρις ὀστέων καὶ μυελῶν καὶ μερισμοῦ ψυχῆς». Όμως η αλήθεια μοιάζει που μια λύπη μόνην καιρίαν εγνώρισεν η φίλαρχη γυναίκα· έναν καημό βαθύ μονάχα είχε (κι ας μην τ’ ομολογεί) η αγέρωχη αυτή Γραικιά, που δεν κατάφερε, μ’ όλην την δεξιότητά της, την Βασιλείαν ν’ αποκτήσει· μα την πήρε σχεδόν μέσ’ απ’ τα χέρια της ο προπετής Ιωάννης.»
Σε αυτούς τους λίγους στίχους ο Καβάφης περικλείει την ουσία της ύπαρξης της Άννας Κομνηνής, σημαντικής γυναίκας του Βυζαντίου
.(Θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι μια Άννα του χιονιά κι αυτή, διότι γεννήθηκε την πρώτη ημέρα του Δεκέμβρη του 1083)
Η‘Αννα Κομνηνή θα μνημονεύεται πάντα για την ξεχωριστή προσωπικότητά της λόγω της ευφυίας της και της τεράστιας μόρφωσής της. Μελέτησε ότι μπορούσε σε μια ζωή να μελετήσει κάποιος από αρχαίους συγγραφείς, φιλόσοφους, ιστορικούς, ποιητές. Ήταν δυναμικός χαρακτήρα, με ικανότητες και φιλοδοξίες. Και το ότι ήταν η πρωτότοκη κόρη του Αλεξίου Κομνηνού, γεννημένη στην Πορφύρα, παίρνοντας το όνομα της γιαγιάς της Άννας Δαλασηνής, υπήρξε άλλος ένας λόγος να σκεφτεί τον εαυτό της στην εξουσία, ή το λιγότερο να βασιλεύει στο πλάι του αντρός της Νικηφόρου Βρυέννιου.
Ο Νικηφόρος ήταν ο άντρας που ήρθε στη ζωή της ίσως αφού είχε πρώτα σκιρτήσει η καρδιά της για κάποιους δυτικούς ιππότες και πρίγκηπες, αλλά και μετά τον χαμό του αρραβωνιαστικού της Κωνσταντίνου Δούκα. Οι γυναίκες τότε, όσο ισχυρές και να ήταν, δύσκολα έπαιρναν την εξουσία στα χέρια τους. Στην περίπτωση της Άννας λίγο ρόλο έπαιξε όσες μηχανορραφίες και αν έκανε, τη στιγμή που υπήρχε ανάμεσα στα αδέρφια της, τέκνο γένους αρσενικού. Υπήρχε ο αδερφός της διάδοχος Ιωάννης ο Β’, και ο Νικηφόρος δεν ήταν τόσο φιλόδοξος. Προτιμούσε να είναι ένας σωστός πολεμιστής και λόγιος. Φτιαγμένος να ακολουθεί τους νόμους και τις τυπικές διαδικασίες. Όσο κι αν η Άννα προσπάθησε να υλοποιήσει το όνειρό της και να τον δει να κάθεται στο θρόνο, ακόμη και με τη βοήθεια της μητέρας της Ειρήνης Δούκαινας (εδώ είναι το παράδοξο), τόσο αδιάφορος ήταν ο Νικηφόρος για όλο αυτό.
Κι έτσι κρατήθηκαν κάποιες ισορροπίες όσο ζούσε ο Νικηφόρος και βασίλευε ο Ιωάννης ο Β’. Μετά το θάνατο του Νικηφόρου κλείστηκε σε μοναστήρι, κι εκεί άρχισε το συγγραφικό της έργο. Γράφει την «Αλεξιάδα», ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά συγγράμματα παγκοσμίως, που καταγράφει την περίοδο της Βασιλείας του πατέρα της, μιας πολύ σημαντικής περιόδου ιστορικά, με λεπτομέρειες πολλές για το Βυζάντιο και τη Δύση γενικότερα, το σχίσμα και τα θέματα Δύσης-Ανατολής.
Εκτός από την «Αλεξιάδα»
είχε συμβάλλει σε έρευνες ιστορικές με σπουδαίους ιστορικούς της εποχής της,
λόγιους και ανθρώπους του πνεύματοςς γενικότερα. Είχε ένα παιδί τον Αλέξιο, ο
οποίος έγινε ναύαρχος ενάρετος και δίκαιος. Διαβάζοντας τόσο την «Αλεξιάδα» όσο
και την Ύλη Ιστορίας του Νικηφόρου Βρυέννιου, διαπιστώνω μέσω της γραφής τους,
τόσο την ένταση της προσωπικότητας της Άννας, όσο και την ηρεμία και ευγένεια
του Νικηφόρου. Η Άννα έζησε με πάθος και θλίψη. Δεν πέτυχε όσα ονειρεύτηκε, αλλά
άφησε το στίγμα της στους αιώνες.
