Θεοδώρα Πετραλείφα. Η Βασίλισσα και Αγία!

Η φωτογραφία του Ιερού Ναού της Αγίας Θεοδώρας της Άρτας είναι από το site fanaripress

Μου είχε κάνει εντύπωση η ζωή της Θεοδώρας Πετραλείφα, συζύγου του Μιχαήλ β’ Κομνηνού Δούκα, η οποία σε προηγούμενη ανάρτηση που έγραψα για τη μάχη της Πελαγονίας και διάφορα γεγονότα γύρω από αυτό το γεγονός, φαίνεται πως είχε παίξει σημαντικό ρόλο στις σχέσεις του Μιχαήλ με τα υπόλοιπα δεσποτάτα, πριγκηπάτα και βασίλειο της Σικελίας κλπ. Το ότι αγιοποιήθηκε είναι ένα γεγονός που αποτελεί κίνητρο να δούμε τον βίο της ξεχωριστά. Η οικογένειά της ξεκινάει τη δράση της και σχέση της με την Κωνσταντινούπολη όταν ο Νορμανδός Πέτρος ντ’ Άλφια, ακολούθησε τον Ροβέρτο Γυισκάρδο στην εκστρατεία προς την Αλβανία το 1081. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας ο Πέτρος ντ’ Άλφια, αυτομόλησε και εγκαταστάθηκε στη Θράκη, εξελληνίστηκε, και το όνομα Πέτρος ντ’ ‘Αλφια έγινε Πετραλείφης. Πρόσφερε τις υπηρεσίες του στον Αλέξιο Ά Κομνηνό και μετά από πολλές νικηφόρες μάχες εναντίον των Νορμανδών ο Αλέξιος του παραχώρησε τεράστιες εκτάσεις στο Διδυμότειχο. Οι απόγονοί του συνέχισαν τη δράση στην εξέλιξη των γεγονότων. Κάποιοι αδερφοί Πετραλείφα ήταν στο πλευρό του Μανουήλ Ά Κομνηνού, και ήταν πολύ ανδρείοι. Μέχρι το τέλος του 12ου αιώνα και άλλα μέλη της οικογένειας Πετραλείφα διακρίνονται σε διάφορα γεγονότα. Ένας από αυτούς ήταν ο Ιωάννης Πετραλείφης, πατέρας της Θεοδώρας, ο οποίος είχε τον τίτλο του Σεβαστοκράτορα της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας. Κάποιοι συγγενείς της Θεοδώρας μάλιστα υπήρξαν στενοί συνεργάτες του Ιωάννη Γ’ Δούκα Βατάτζη. Η Θεοδώρα ήταν δεκαεπτά ετών όταν παντρεύτηκε τον Μιχαήλ και πήγε στην Άρτα. Λέγεται πως ο Μιχαήλ την ερωτεύτηκε και διέκρινε όλες τις χάρες της, καθώς είχε έναν εξαίρετο χαρακτήρα, ομορφιά, μόρφωση και τρόπους. Αλλά υπάρχει και η περίπτωση να ακολούθησε το συμφέρον του κάνοντας αυτό το γάμο, καθώς η Θεοδώρα προερχόταν από μία μεγάλη οικογένεια που είχε σχέση με το θρόνο της Βασιλεύουσας, τις μάχες, τις διπλωματικές σχέσεις κλπ. Βλέποντας τη θέση της οικογένειας καταλαβαίνουμε πως ήταν μια περίοπτη νύφη, και το θέμα του έρωτα ως κίνητρο του γάμου απομακρύνεται από ένα γεγονός που συνέβη λίγα χρόνια μετά την τέλεσή του. Ο Μιχαήλ ερωτεύτηκε παράφορα μια Αρτινή αρχόντισσα, την Γαγγρηνή. Πολλοί τη θεωρούσαν μάγισσα και πως με μάγια της πλάνεψε τον Μιχαήλ, ώστε να αγνοήσει και να παραγγωνίσει τη Θεοδώρα, βάζοντάς την σε πιο κάτω κι από δεύτερη μοίρα. Η Θεοδώρα αυτοεξορίστηκε, ίσως και αναγκάστηκε να φύγει ή εκδιώχθηκε. Πήρε τον γιο της Νικηφόρο κι άρχισε να πλανιέται, να βασανίζεται από το κρύο, την πείνα, τη μοναξιά, μέχρι που τη βρήκε κάποιος ιερέας και της παρείχε άσυλο. Ο Μιχαήλ μετά από πέντε χρόνια αντιλήφθηκε το λάθος του, έδιωξε τη Γαγγρηνή, μετάνιωσε για τον έκλυτο βίο του, και έψαξε να βρει τη Θεοδώρα ώστε να την πείσει να γυρίσει πίσω. Βέβαια, δεν ξέρουμε αν μετάνιωσε πραγματικά ή αν η ρήξη των σχέσεων με την ευρύτερη οικογένεια των Πετραλείφα είχε κόστος στη θέση του, και αποτέλεσε κίνητρο για την απόφασή του αυτή. Η Θεοδώρα λοιπόν επέστρεψε. Με την επιστροφή της ο Μιχαήλ χτίζει την Μονή της Κάτω Παναγιάς στην Άρτα, και την Ιερά Μονή Παντάνασσας στη Φιλιππιάδα ίσως ως κίνηση εξιλέωσης. Αποκτούν άλλα πέντε παιδιά και η ζωή παρέα με τα ιστορικά γεγονότα και δρώμενα προχωράει. Ζουν μαζί περίπου σαράντα χρόνια μέχρι που πεθαίνει ο Μιχαήλ και η θεοδώρα αποφασίζει να μονάσει. Ήθελε να ησυχάσει το πνεύμα και την ψυχή της. Να ηρεμήσει από όλες τις ταραχές και τις δυσκολίες που είχε βιώσει, από όλα όσα είχε προσπαθήσει και είχε καταφέρει στο πλευρό του άντρα της ανάμεσα σε μάχες και διπλωματικά ζητήματα. Δε σταμάτησε ποτέ να βοηθάει όσες οικογένειες είχαν ανάγκη, όσους ανθρώπους είχαν κάποια αδυναμία. Το φιλανθρωπικό της έργο ήταν μεγάλο καθώς διέθετε την περιουσία της όπου χρειαζόταν χωρίς να θέλει να προβληθεί ή να απολάβει κάτι ως αντάλλαγμα. Με την κοίμησή της αποκαλύφθηκαν πολλά θαύματα σε όσους προσκυνούσαν τον τάφο της, οπότε και αγιοποιήθηκε. Ο λαός την τιμούσε κάθε 11η Μαρτίου στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου στην Άρτα, ο οποίος Ναός μετέπειτα ονομάστηκε Ιερός Ναός της Αγίας Θεοδώρας.