Γυναίκες στα όπλα

...Το 1147 η Β' Σταυροφορία έφερε στην Κωνσταντινούπολη τον βασιλιά Κορράδο, επικεφαλής μιας στρατιάς Λατίνων. Oι Έλληνες έβλεπαν με φρίκη να ενσκήπτει στην αυτοκρατορία το τρομερό σύννεφο που ερχόταν από τη Δύση και οι αργόσχολοι της Κωνσταντινούπολης θαύμαζαν βλέποντας στις τάξεις των σταυροφόρων γυναίκες ντυμένες και οπλισμένες σαν ιππότες,  οι οποίες σα νέες αμαζόνες καβαλούσαν τα άλογα τους όπως οι άντρες... Κάρολος Ντηλ Πορτρέτα Βυζαντινών

(Ενδιαφέρουσα πληροφορία και εικόνα να φανταστεί κάποιος Λατίνες αρχοντοπούλες ως ιππότισσες να συνοδεύουν τους άντρες τους στη Β' Σταυροφορία)

Η παρακάτω εικόνα είναι γυναίκες στα άλογα πίσω από τον επικεφαλή στην τρίτη Σταυροφορία ... Δηλαδή λίγο αργότερα

 

Σκηνές καθημερινότητας στο Βυζάντιο του 12ου αιώνα

Ο Θεόδωρος Πρόδρομος λόγιος και ποιητής του 12ου αιώνα, άφησε ποιήματα και γραπτά όλων των ειδών. Εγκώμια, σατυρικά, λιβελογραφήματα, μοιρολόγια και άλλα, με πλούτο πληροφοριών για την καθημερινή ζωή της Κωνσταντινούπολης εκείνη την εποχή.

Ο πλούτος των χιλιάδων σελίδων του βρίσκεται στη Βενετία. Από το βιβλίο του Κάρολου Ντηλ «πορτρέτα Βυζαντινών» παίρνω ένα απόσπασμα, που περιγράφει στιγμές καθημερινότητας απλών ανθρώπων τόσο γλαφυρά, που νιώθεις τον παλμό σα να είσαι εκεί. Όλα ζωντανεύουν…

Και κάπως έτσι θα ήθελα να μοιραστώ αυτές τις εικόνες με την ελπίδα να ξαναζωντανέψουν σε ένα δρώμενο Αναβιωτών Βυζαντινών Χρόνων

Γράφει λοιπόν ο Πρόδρομος

Έχω για γείτονα έναν τσαγκάρη έναν ψευτοπαπουτσή. Καλό ανθρωπάκι, καλοφαγάς και γλεντζές. Μόλις βλέπει την αυγούλα να χαράζει λέει: Γιόκα μου άντε να βράσεις το νερό. Να πάρε παιδί μου λεφτά για να ψωνίσεις εντόσθια, πάρε κι άλλα αν αγοράσεις βλάχικο τυρί. Φέρ’τα μου να φάω πριν αρχίσω τη δουλειά. Και μόλις περιδρομιάσει το κρέας και το τυρί κατεβάζει και τέσσερις κούπες κρασί. Πίνει και ρεύεται, ύστερα του βάζουν κι άλλο. Όταν έρθει η ώρα του μεσημεριανού, βγάζει άρον-άρον την ποδιά του, αφήνει κατά μέρος το αβάκιο και το δερμάτινο λουρί, το σουβλί και το κοπίδι και φωνάζει: Γυναίκα στρώσ’ το τραπέζι και φέρε μου πρώτα το βραστό, ύστερα το κοκκινιστό ψάρι, και μετά το γιαχνί. Και πρόσεχε μην πάρει πολύ βράση. Μόλις ετοιμαστεί το τραπέζι ο καλός σου πλένει τα χέρια του και στρογγυλοκάθεται. Όσο για μένα, να με πάρει και να με σηκώσει, όποτε τον βλέπω να κάθεται μπροστά σε αυτά τα καλούδια μου τρέχουν τα σάλια ποτάμι. Και δωσ’ του αυτός να καταβροχθίζει τα φαγητά που του μαγείρεψαν. Εγώ πηγαίνω πέρα-δώθε μετρώντας τους στίχους μου. Εκείνος μπεκρουλιάζει το γλυκόπιοτο κρασί σε μία πελώρια κούπα. Εγώ γυρεύω σπονδείους, πυρρίχιους και άλλα μέτρα. Αλλά τι να τα κάνω τόσα μέτρα όταν με κόβει λόρδα; Καλός τεχνίτης αυτός ο τσαγκάρης! Λέει την προσευχή του και αρχίζει αμέσως να μασουλάει!

( ας πάρουμε και μία γεύση από τους πλανόδιους μικροπωλητές που πλημμυρίζουν με τις φωνές τους δρόμους του Βυζαντίου).

Ο τυρογαλάς με το δοχείο από κολοκύθα στη ράχη του φωνάζει με όλη του τη δύναμη: Ε, γυναίκες, ελάτε να πάρετε τυρόγαλα. Ο πραματευτής με τα υφάσματα και τους μύλους για το πιπέρι διαφημίζει την πραμάτεια του στους δρόμους φωνάζοντας: Κυράδες και εργαζόμενες και νοικοκυρές κοπιάστε να αγοράσετε καλά υφάσματα για τις ταπετσαρίες σας, και μύλους για να αλέθετε το πιπέρι σας. Να κι ο πλανόδιος ράφτης που του φωνάζουν: Ε κυρ μάστορα, έλα από δω να μου φτιάξεις το φόρεμα και θα πληρωθείς για τον κόπο σου. Να κι ο βαστάζος που αγκομαχάει όλη μέρα και το βράδυ τρώει ένα μεγάλο κομμάτι ψωμί για μία γερή μερίδα ψητό, ενώ η κούπα του είναι ξέχειλη από κρασί. Να και διάλογοι με τη φουρνάρισσα: Καλέ κυρούλα δως μου να φάω μία μπουκιά νόστιμο άσπρο ψωμί και ας μην είμαι ο άντρας σου...

By your side (for my daughters)

My daughter, I would like to whisper words that you should keep them safe inside you. In a while you will see the world. Do not be dazzled. Observe the beauty, enjoy the colors, the perfumes and the smiles. But be careful. Behind the beauty sometimes hides the ugliness. Behind the colors and smiles is sadness. Observe and pay attention. Recall the scriptures and what the sages taught you. Listen to the wind and the rain. But beware of the storm. The moment of the sudden storm. You need to be prepared to deal with it. Do not be afraid. Gather your strengths and move forward with knowledge and calm. Swim in the most exotic seas but watch the waves. At the right time you have to pass it so that it does not drift you. The road looks long and tiring, and reveals many turns, uphills and deserts. But it also has oases. There you rest. You sit under a big, rich tree and cool off in its shade. You catch a conversation with the birds chirping on its branches. You also fall asleep with the rustling of its leaves. And after a while, reborn, you continue for your destination. Love and do not regret it if you are not loved. Offer if you feel it without expecting a return. The people you will meet maybe are friends, maybe are foes. Time reveals everything. In the meantime be kind. Have limits and be aware that in every difficulty of yours I will be by your side

(Στα χρόνια του Θεόφιλου 829 - 842)

 

Όσο βασίλευε ο Θεόφιλος, το Μέγα Παλάτιο, όπου κατοικούσαν για αιώνες οι Βυζαντινοί βασιλείς γνώρισε καινούργια μεγαλοπρέπεια. Ο αυτοκράτορας ήταν λάτρης των νέων κτισμάτων: στα παλαιά διαμερίσματα του Κωνσταντίνου και του Ιουστινιανού πρόσθεσε μία σειρά από πολυτελή κτήρια διακοσμημένα με εξαιρετική κομψότητα και γούστο. Tου άρεσαν η πολυτέλεια και τα μεγαλεία: για να δώσει έμφαση στη λάμψη των παλατιανών ακροάσεων παρήγγειλε στους καλλιτέχνες του θαύματα της χρυσοχοΐας και της μηχανικής, όπως το Πενταπύργιον, το ξακουστό χρυσαφένιο ερμάριο όπου εξέθεταν τα πετράδια του στέμματος, τα χρυσά αρμόνια με τα οποία έπαιζαν οι μουσικοί τις μέρες των επίσημων ακροάσεων, ο χρυσαφένιος πλάτανος που ορθωνόταν πλάι στον αυτοκρατορικό θρόνο και στα κλαδιά του μηχανικά πουλιά πετούσαν και κελαηδούσαν, οι χρυσοί λέοντες που ξάπλωναν στα πόδια του ηγεμόνα και κάποια στιγμή σηκώνονταν, κουνούσαν την ουρά τους και βρυχιόνταν, οι χρυσοί μυθικοί γρύπες με τη μυστηριώδη μορφή που αγρυπνούσαν θαρρείς, όπως και στα ασιατικά παλάτια, για την ασφάλεια του αυτοκράτορα. Επιπλέον ο Θεόφιλος ανακαίνισε την αυτοκρατορική ιματιοθήκη, τα όμορφα χρυσαφένια ρούχα που φορούσε ο ίδιος στις τελετές της Αυλής, καθώς και τις εξαίσιες ενδυμασίες, τις υφασμένες με χρυσές κλωστές και κεντημένες με πολύτιμα πετράδια, που έντυναν την Αυγούστα.

Κάρολος Ντηλ: Πορτρέτα Βυζαντινών

Ο πόλεμος κι ο Έρωτας (ή αλλιώς Αχιλλέας και Πενθεσίλεια)

Ο πόλεμος κι ο έρωτας. Γι αυτά τα δύο ορόσημα έχουν γραφτεί τα περισσότερα ποιήματα, τραγούδια και μυθιστορήματα. Δυο αντίθετες έννοιες μεταξύ τους, οι οποίες πολλές φορές ανταμώνουν σε μια παράλογη και αντίξοη συνθήκη, επιβεβαιώνοντας τον κανόνα που μας δείχνει ότι  ο απόλυτος έρωτας είναι απραγματοποίητος. Ανεκπλήρωτος! Όπως ο έρωτας του Αχιλλέα για την Πενθεσίλεια. Γεννήθηκε στη μάχη, βαφτίστηκε στο αίμα και παραδόθηκε στην αιωνιότητα αναλοίωτος.

Η Πενθεσίλεια ήταν κόρη του Άρη, μια όμορφη Βασίλισσα των Αμαζόνων, που ήξερε να πολεμά γενναία και ζούσε στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου. Μια μέρα, κατά  τη διάρκεια του κυνηγιού σκότωσε κατά λάθος την αδερφή της. Πίστεψε πως αυτό έγινε η αιτία να χάσει για πάντα την εύνοια της Θεάς Άρτεμις. Κι  έτσι ήθελε να κάνει κάτι για να εξιλεωθεί.

Πήγε λοιπόν να πολεμήσει με τους Τρώες. Ο Βασιλιάς Πρίαμος την δέχτηκε με τιμές. Κι εκείνη πολεμούσε γενναία στις μάχες.

Σε μια μάχη ήρθε αντιμέτωπη με τον Αχιλλέα. Η πιο δυνατή και γενναία πολεμίστρια αντιμετώπιζε τον σχεδόν αήττητο και σχεδόν αθάνατο Αχιλλέα. Σε μια στιγμή το δόρυ της καταστράφηκε και ο Αχιλλέας κατάφερε να την τραυματίσει θανάσιμα. Όταν την είδε πεσμένη στο έδαφος, πλησίασε και της έβγαλε τη μάσκα. Ήθελε να αντικρίσει το πρόσωπο της γενναίας πολεμίστριας που με τόση δύναμη και παρρησία τον είχε αντιμετωπίσει. Και τότε, σε μια στιγμή, λίγο πριν αυτή πεθάνει, την είδε να κείτεται πανέμορφη κι ευάλωτη, και την ερωτεύτηκε παράφορα.

Την πήρε στα χέρια του…

Έρωτας και θλίψη κυρίευσαν την ψυχή του

Στα λίγα λεπτά πριν ξεψυχήσει κι ενώ την κρατούσε στα χέρια του, ένιωσαν να ερωτεύονται ο ένας τον άλλον δυνατά, παράφορα…

Ίσως η Πενθεσίλεια να πίστεψε πως ο θάνατος είναι ο ίδιος ο Αχιλλέας. ‘Ενας γλυκός θάνατος-έρωτας, που του παραδίδεις την ψυχή σου!

‘Ηταν μια στιγμή ανεκπλήρωτου έρωτα που πέρασε στην αιωνιότητα και ζει για πάντα.

 

Ξύλινα σπαθιά

 Πολλές φορές τα sparring ή τα μαθήματα της σπαθασκίας γίνονται με ξύλινα σπαθιά. Αυτό είναι κάτι που γινόταν από τα αρχαία χρόνια καθώς και το μεσαίωνα. Η διαδικασία εκμάθησης των τεχνικών αλλά και η ετοιμότητα για μάχη ξεκινούσε με τα ξύλινα όπλα. Όλο αυτό βοηθούσε στην ενδυνάμωση αλλά και ψυχολογική προετοιμασία του ανερχόμενου μαχητή, ώστε να αναπτυχθούν όλες οι δυνατότητες που είναι αναγκαίες στη μάχη.

Η ιστορική πλευρά μιας βόλτας στη Θσσαλονίκη

Ένα από τα πιο εύκολα προσβάσιμα μνημεία, σημεία και της καθημερινότητας της πόλης, όταν επισκεφθείτε την Θεσσαλονίκη, είναι αυτή η πανέμορφη Ρωμαϊκή αψίδα.

 

Η αψίδα θριάμβου του Γαλερίου στην πόλη της  Θεσσαλονίκης. Είναι κτίσμα του 4^ου μ.Χ αιώνα. Κατασκευάστηκε προς τιμή του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Γαλερίου, όταν αυτός επέστρεψε στην πόλη νικητής (περί το 306 μ.Χ.) μετά από πολέμους του κατά των Περσών. Οι πυλώνες φέρουν επένδυση από μαρμάρινες πλάκες με ανάγλυφες παραστάσεις των γεγονότων κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του κατά των Περσών. Όπως η μάχη στη χώρα των Κούρδων, η άφιξη του Γαλερίου σε μια πόλη της Αρμενίας, τον Γαλέριο να δέχεται πρεσβεία των Περσών και άλλες περιγραφές των γεγονότων.

 

Άννα Κομνηνή

Κωνσταντίνος Καβάφης για την Άννα Κομνηνή 

«Στον πρόλογο της Αλεξιάδος της θρηνεί, για την χηρεία της η Άννα Κομνηνή. Εις ίλλιγον είν’ η ψυχή της. «Καὶ ῥείθροις δακρύων» μας λέγει «περιτέγγω 5 τοὺς ὀφθαλμούς..... Φεῦ τῶν κυμάτων» της ζωής της, «φεῦ τῶν ἐπαναστάσεων». Την καίει η οδύνη «μέχρις ὀστέων καὶ μυελῶν καὶ μερισμοῦ ψυχῆς». Όμως η αλήθεια μοιάζει που μια λύπη μόνην καιρίαν εγνώρισεν η φίλαρχη γυναίκα· έναν καημό βαθύ μονάχα είχε (κι ας μην τ’ ομολογεί) η αγέρωχη αυτή Γραικιά, που δεν κατάφερε, μ’ όλην την δεξιότητά της, την Βασιλείαν ν’ αποκτήσει· μα την πήρε σχεδόν μέσ’ απ’ τα χέρια της ο προπετής Ιωάννης.» 

 

Σε αυτούς τους λίγους στίχους ο Καβάφης περικλείει την ουσία της ύπαρξης της Άννας Κομνηνής, σημαντικής γυναίκας του Βυζαντίου

 

.(Θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι μια Άννα του χιονιά κι αυτή, διότι γεννήθηκε την πρώτη ημέρα του Δεκέμβρη του 1083)

 

 Η‘Αννα Κομνηνή θα μνημονεύεται πάντα για την ξεχωριστή προσωπικότητά της λόγω της ευφυίας της και της τεράστιας μόρφωσής της. Μελέτησε ότι μπορούσε σε μια ζωή να μελετήσει κάποιος από αρχαίους συγγραφείς, φιλόσοφους, ιστορικούς, ποιητές. Ήταν δυναμικός χαρακτήρα, με ικανότητες και φιλοδοξίες. Και το ότι ήταν η πρωτότοκη κόρη του Αλεξίου Κομνηνού, γεννημένη στην Πορφύρα, παίρνοντας το όνομα της γιαγιάς της Άννας Δαλασηνής, υπήρξε άλλος ένας λόγος να σκεφτεί τον εαυτό της στην εξουσία, ή το λιγότερο να βασιλεύει στο πλάι του αντρός της Νικηφόρου Βρυέννιου. 

 

Ο Νικηφόρος ήταν ο άντρας που ήρθε στη ζωή της ίσως αφού είχε πρώτα σκιρτήσει η καρδιά της για κάποιους δυτικούς ιππότες και πρίγκηπες, αλλά και μετά τον χαμό του αρραβωνιαστικού της Κωνσταντίνου Δούκα. Οι γυναίκες τότε, όσο ισχυρές και να ήταν, δύσκολα έπαιρναν την εξουσία στα χέρια τους. Στην περίπτωση της Άννας λίγο ρόλο έπαιξε όσες μηχανορραφίες και αν έκανε, τη στιγμή που υπήρχε ανάμεσα στα αδέρφια της, τέκνο γένους αρσενικού. Υπήρχε ο αδερφός της διάδοχος Ιωάννης ο Β’, και ο Νικηφόρος δεν ήταν τόσο φιλόδοξος. Προτιμούσε να είναι ένας σωστός πολεμιστής και λόγιος. Φτιαγμένος να ακολουθεί τους νόμους και τις τυπικές διαδικασίες. Όσο κι αν η Άννα προσπάθησε να υλοποιήσει το όνειρό της και να τον δει να κάθεται στο θρόνο, ακόμη και με τη βοήθεια της μητέρας της Ειρήνης Δούκαινας (εδώ είναι το παράδοξο), τόσο αδιάφορος ήταν ο Νικηφόρος για όλο αυτό. 

 

Κι έτσι κρατήθηκαν κάποιες ισορροπίες όσο ζούσε ο Νικηφόρος και βασίλευε ο Ιωάννης ο Β’. Μετά το θάνατο του Νικηφόρου κλείστηκε σε μοναστήρι, κι εκεί άρχισε το συγγραφικό της έργο. Γράφει την «Αλεξιάδα», ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά συγγράμματα παγκοσμίως, που καταγράφει την περίοδο της Βασιλείας του πατέρα της, μιας πολύ σημαντικής περιόδου ιστορικά, με λεπτομέρειες πολλές για το Βυζάντιο και τη Δύση γενικότερα, το σχίσμα και τα θέματα Δύσης-Ανατολής. 

 

Εκτός από την «Αλεξιάδα» είχε συμβάλλει σε έρευνες ιστορικές με σπουδαίους ιστορικούς της εποχής της, λόγιους και ανθρώπους του πνεύματοςς γενικότερα. Είχε ένα παιδί τον Αλέξιο, ο οποίος έγινε ναύαρχος ενάρετος και δίκαιος. Διαβάζοντας τόσο την «Αλεξιάδα» όσο και την Ύλη Ιστορίας του Νικηφόρου Βρυέννιου, διαπιστώνω μέσω της γραφής τους, τόσο την ένταση της προσωπικότητας της Άννας, όσο και την ηρεμία και ευγένεια του Νικηφόρου. Η Άννα έζησε με πάθος και θλίψη. Δεν πέτυχε όσα ονειρεύτηκε, αλλά άφησε το στίγμα της στους αιώνες.